Περίπατοι
Πλατεία, Λαογραφικό Μουσείο, Χρυσοπηγή, Ηρώο.
Διάρκεια: Μία ώρα
Στο κέντρο της πλατείας δεσπόζει το πολυώροφο και μεγαλοπρεπές καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου. Το σχεδίασε και το κατασκεύασε ο Τήνιος Θεοτίκος το 1877. Χρησιμοποίησε λευκή Πέτρα που εξορύχτηκε από τις τοποθεσίες Βλάση και Καμίνια. Για τις ανάγκες της μεταφοράς, οι κάτοικοι του χωριού κατασκεύασαν τότε αυτοσχέδιο αμαξιτό δρόμο. Οι καμπάνες είναι έργο ντόπιων καμπανοποιών και ήταν το καμάρι της Στεμνίτσας. ‘’Λέγανε για δαύτηνε (την καμπάνα του Αγίου Γεώργιου) ότι μέσα της έχει μάλακα κι ασήμι και για φτούνο έχει γλυκό και δυνατό βάρεμα’’. Σήμερα το καμπαναριό, μνημείο προς τιμήν του κατασκευαστή, των κατοίκων που άνοιξαν το δρόμο και των ντόπιων καμπανάδων που δούλεψαν με το μεράκι μιας άλλης εποχής, αποτελεί πραγματικό κόσμημα της πλατείας του χωριού.
Απέναντί του βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ο μητροπολιτικός ναός του χωριού και ‘’οικοδομικό θαύμα’’ του 1810. Ο ναός, με τη θαυμάσια τοιχοποιία από πελεκητή πέτρα, χτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, μέσα σε 75 μέρες από λαγκαδιανούς λιθοξόους και χτίστες. Το έργο έπρεπε να ολοκληρωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, επειδή η άδεια που είχε εξασφαλιστεί από τις Τουρκικές αρχές είχε συγκεκριμένη χρονική ισχύ.
Το εντυπωσιακό γεγονός της ταχύτατης οικοδόμησης μνημονεύεται σε επιγραφή που σώζεται πάνω από τη μικρή είσοδο του γυναικωνίτη. Ο ναός αυτός, ο τρίτος κατά σειρά στην ίδια θέση, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος. Από το αρχικό ξύλινο τέμπλο σώζονται μόνο τα βημόθυρα και ο Σταυρός. Το υπόλοιπο πυρπολήθηκε στην Τουρκική επιδρομή του 1826. Σώθηκαν ακόμη οι εικόνες του τέμπλου, έργο του 1819/20 του Κωνσταντινουπολίτη Βασίλειου Καισαρέα.
Αξιόλογες είναι οι εικόνες: του αγίου Γεωργίου, που εικάζεται ότι προέρχεται από τον παλαιότερο ναό, ο οποίος ανακαινίστηκε το 1691, του αγίου Δημητρίου του 1769,της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής με επένδυση από ασήμι επιχρυσωμένο, έργο της στεμνιτσιώτικης αργυροχρυσοχοΐας, και μια άλλη του αγίου Γεωργίου, επίσης, με ασημένια επένδυση από ντόπιους τεχνίτες το 1813.Η τοιχογραφία του Παντοκράτορα στον τρούλο είναι έργο του Φώτη Κόντογλου, που μαζί με τους συνεργάτες του το 1953 εργάστηκαν στον ιερό ναό και δημιούργησαν υπέροχες τοιχογραφίες. Η αγιογράφηση του ναού ολοκληρώθηκε από τον ιερέα και αγιογράφο π. Σταμάτη Σκλήρη.
Στην πλατεία και τον κεντρικό δρόμο
Στην ανατολική πλευρά της πλατείας αξίζει να παρατηρήσετε την οικία Οικονομόπουλου, χτισμένη το 1887, με νεοκλασικές επιδράσεις στην πρόσοψή της. Είναι τριώροφη και έχει μπαλκόνια, άγνωστο στοιχείο στην τοπική παράδοση, και αετωματικές απολήξεις στα παράθυρα του τρίτου ορόφου. Στη νότια πλευρά της πλατείας ξεχωρίζουν, το ένα κοντά στο άλλο, μια σειρά σπιτιών με χαρακτηριστικές καμάρες, που στεγάζουν ακόμα και σήμερα τα μαγαζιά. Στα δυτικά βρίσκεται το σπίτι του Κουσουρέλλη, χαρακτηριστικό δείγμα ‘’τετραγώνου’’ διώροφου σπιτιού, στο ισόγειο του οποίου στεγάζεται το παραδοσιακό καφενείο. Απέναντι, το ανακαινισμένο Δημαρχείο.
Ανάμεσά τους απλώνεται η ευρύχωρη πλατεία, τόπος συνάντησης και επικοινωνίας των κατοίκων και των επισκεπτών. Στα τραπεζάκια των καφενείων και της ταβέρνας, κάτω από σκιά των ακακιών, θα κουβεντιάσετε με τους ντόπιους και θα ξεκουραστείτε αγναντεύοντας την πλαγία της Κλινίτσας και το ελατόδασος του Μαινάλου.
Από την πλατεία προχωρείτε στον κεντρικό δρόμο με κατεύθυνση προς τη Χρυσοπηγή. Πριν φτάσετε στο γεφύρι , στη δεξιά πλευρά του δρόμου διακρίνεται το Νικολετοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, το οποίο όμως μπορείτε να δείτε καλύτερα αφήνοντας τον κεντρικό δρόμο και στρίβοντας δεξιά. Το κτίριο αυτό στέγαζε παλαιότερα το δημοτικό σχολείο και ανακαινίστηκε με δωρεά της Μαρίας Νικολετοπούλου. Σήμερα στεγάζει τη Χαστούπειο Βιβλιοθήκη και διαθέτει αίθουσα εκδηλώσεων, στην οποία το καλοκαίρι φιλοξενούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Συνεχίζοντας τον περίπατο στον κεντρικό δρόμο, όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα πολλά από τα σπίτια με τα νεοκλασικά στοιχεία, περνάτε το γεφύρι και την παραδοσιακή βρύση που υπάρχει κάτω στο ρέμα . Η μεγάλη εκκλησία που συναντάτε λίγα μέτρα πιο πέρα, στην αριστερή πλευρά του δρόμου, η Αγία Παρασκευή, είναι χτισμένη στη θέση Βυζαντινού ναού. Στην εκκλησία σώζεται αξιόλογος χρυσοκέντητος επιτάφιος του 1690. Οι Στεμνιτσιώτες, που έδιναν μεγάλη σημασία στην ποιότητα του ήχου της καμπάνας, αποκαλούσαν την καμπάνα της Αγίας Παρασκευής ‘’βραχνοκόκκορα’’, προς μεγάλη στεναχώρια των κατοίκων της γειτονίας.
Στην ίδια κατεύθυνση συναντάμε το ξενοδοχείο Τρικολώνιο. Χτισμένο το 1854, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα των πολυώροφων σπιτιών του τύπου του πυργόσπιτου. Είναι ένα ‘’τετράγωνο’’ σε κάτοψη τριώροφο σπίτι, που διαμορφώθηκε σε ξενοδοχείο από τον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο το 1959 και μεταγενέστερα επεκτάθηκε από τον στεμνιτσιώτη αρχιτέκτονα Αργύρη Πετρονώτη.
Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, λίγα μέτρα παρακάτω, βρίσκεται το ένα από τα δύο σχολεία που λειτουργούσαν στο χωριό. Στο κτίριο αυτό του 1926, σήμερα στεγάζεται η δημόσια Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, όπου διδάσκεται ακόμα η παλιά στεμνιτσιώτικη τέχνη.
